יום חמישי, פברואר 28, 2008

די עטיק פון נויטפאל-מעדיצין

ווען מעגן דאָקטוירים באַהאַנדלען אַ מענטש אָן זײַן הסכם?

לעצטנס האָט אַ סקאַנדאַל אויפגערודערט די וועלטן פון מעדיצין און ביאָ-עטיק. די מעשה האָט זיך פאַרלאָפן אין קאָרנעל-שפּיטאָל, איינעם פון די הויפּטצענטערס פון אַקאַדעמישער מעדיצין אין ניו-יאָרק, אין דעם נויטפאַל-אָפּטייל (עמערדזשענסי רום). און ווי אַזוי מע דערציילט די מעשה איז שטאַרק פאַרבונדן מיטן צוגאַנג וואָס מע האָט צום ענין גופא, דהיינו, ווען איז דעם פּאַציענטס הסכם נייטיק פאַר מעדיצינישער באַהאַנדלונג. דערציילט מען די מעשה אַזוי, נעמט מען דעם צד פון די דאָקטוירים - דערציילט מען אַנדערש, איז מען אויפן צד פון אָנקלאָגער. וועלן מיר סײַ ווי סײַ נעמען זיך צו דער מעשה.

דעם פּאַציענט האָט מען אַרײַנגעפירט אין נויטפאַל-אָפּטייל מיט אַ פּריוואַטן אויטאָ, נאָר די קרובים צי פרײַנד וואָס האָבן אים געבראַכט צו פירן זײַנען אַוועק. דער מענטש איז געווען פאַרמישט אין אַן אויטאָ-אַקצידענט און אין זײַן קאָפּ איז געווען אַ בלוטיקנדיקער וואונד. דער געטראָפענער האָט דאַכט זיך מסכים געווען אַז די דאָקטוירים זאָלן אַרײַננייען אַ פּאָר שטעך אין דעם וואונד כדי אים צו פאַרריכטן.

דאָ ווערט די מעשה קאָמפּליצירט, און עס בעט זיך אַן אַרײַנפיר צו דער אַרבעט פון טראַומאַ-דאָקטוירים, מעדיצינישע פּראָפעסיאָנאַלן וואָס אַרבעטן מיט קרבנות פון אַן אומגליק. לויט די כללים פוּן דער פאַך איז אָנגענומען אַז "אין יעדן לאָך שטעקט מען אַרײַן אַ פינגער" צו זען צי עפּעס איז ניט צעבראָכן אָדער צעבלוטיקט. אַז מע גיט אַרײַן אַ פינגער אין אָחור (רעקטום) קען מען זיך דערוויסן וועגן מצב פון בעקן (פּעלוויס בלע"ז), אינגעווייד, און נערוון-סיסטעם. איז דאָס אַ פּערפעקט מיטל וואָס מען קען דערמיט מוותּר זײַן אויף רענטגענס אָדער סי-טי-אימאַזשן? ניין, אָבער נוצלעך איז עס יאָ.

דער פּאַציענט האָט אָבער אין דעם פאַל געזאָגט אַז ער וויל ניט דעם רעקטום-אונוערזוך. ער האָט זיך געווערט, אַפילו בגוואַלד געפּרואווט אָפּשטעלן די אונטערזוכנדיקע דאָקטוירים. האָבן זיי אים אײַנגעצאַמט און - ווען דאָס האָט ניט אויסגעפּועלט - אײַנגעשלעפערט מיט מעדיקאַמענטן און "אײַנגעטרײַבלט" מיט אַ רערל דורכן האַלדז, כדי די אײַנשלעפערונג זאָל ניט דערדריקן זײַן אָטעמען.

ווי געזאָגט זײַנען די פּרטים אונטער אַ געוויסן פראגע-צייכן, און עס קען זײַן אַז די שפּעטערדיקע לעגאַלע אָפּרופן פוּן די צוויי צדדים ווען זײַן איבערגעטריבן. (דער פּאַציענט טענהט שוין אַז דער ניט-געבעטענער רעקום-אונטערזוך האָט בײַ אים גאָר אויסגערופן אַזאַ מין פּסיכאָלאָגישע טראַומע.) נאָר ניט געקוקט אויף דער געריכט-דראַמע שווימען אַרויף לפּחות צוויי עטישע שאלות פון דער גאַנצע מעשה:

1. אין וועלכע פאַלן קען מען אָננעמען אַז דער חולה איז מסכים - אָן צו באַקומען אַ בפירושן ענטפער? פאַראַן אומשטענדן אין מעדיצין, ווען מע קען ניט אָדער האָט ניט קיין צײַט צו בעטן דערלויבעניש בײַם פּאַציענט. איז דאָס געווען אַזאַ פאַל, צי האָט מען געדאַרפט מער בפירוש פעסטשטעלן אַז דער חולה איז מסכים? ווען איז חל די קאַטעגאָריע "נויטפאַל" און ווען מעג מען פאָרן ווײַטער לשם פּיקוח-נפש? ווען איז מען באַרעכטיקט ניט אָנצונעמען דעם פּאַציענטס אָפּזאָג, מיטן חשש אַז ער איז ניט בײַם פוּלן זינען?

2. וואָס הייסט "פּראָפעסיאָנעלע כללים"? ווער דעפינירט זיי? ווער באַשליסט ווען זיי זײַנען חל (אָדער ניט)? צי קען אַ פּאַציענט אַ מאָל ניט מסכים זײַן מיט די דאָקטוירים, אַפילו אין אַ נויטפאַל, ווען גענויע רוטינען זײַנען לעבנס-וויכטיק?

די דאָזיקע פראַגעס וועלן מסתּמא פאַרבלײַבן לאַנג נאָך דעם ווי דער דאָזיקער לעגאַלער פאַל איז באַשלאָסן און די אָפּקלאַנגען פוּן דער פּיקאַנטער מעשה שטילן זיך אײַן.

זיי ווערן נאָך מער קאָמפּליצירטער צו ענטפערן דערויף, ווען מע נעמט אין באַטראַכט די פיל-פּנימדיקע פּאַציענטן-באַפעלקערונג וואָס ניו-יאָרקער מעדיקער כל-המנים מוזן באַהאַנדלען. ניט נאָר שפּראַך פאַרשטעלט אַ מאָל די דאָקטער-פּאַציענט-באַציונג, נאָר סאָציאַלע און עקאָנאָמישע אַנדערשקייטן שאַפן אַ תּהום וואָס איז אַ מאָל אוממעגלעך איבערצושפּאַנען מיט בלויז ווערטער. אין די טעקסטביכער פון דער מעדיצישנער עטיק שרײַבט מען גלאַטיקע דעפיניציעס פון "פּאַציענטן-הסכם", נאָר יעדער וואָס האָט אַ מאָל געפּרואווט אַרומרעדן מיט אַ חולה אַ נייטיקע מעדיצינישע פּראָצעדור ווייסט אַז אָפטמאָל אָדער האָט דער פּאַציענט אַזאַ דרך-ארץ פאַרן דאָקטער, ממש ייראת-הכבוד, אַז זײַן הסכם איז באמת קיין פרײַער הסכם ניט - אָדער דער פּאַציענט און דער דאָקטער געפינען זיך ממש אין צוויי אַנדערע וועלטן, און ס'איז אוממעגלעך איבערצוגעבן יענעם די מיינונגען וואָס מע האָט אין קאָפּ.

צוריקגערעדט, ניט געקוקט אויף די שוועריקייטן, מוז יעדער דאָקטער ווי-ניט-איז (לשם עפעקטיווקייט און די שטאַרקע דרוקן פון אַרבעטס-טאָג) "אויסנעמען אַ הסכם" בײַם פּאַציענט, אָדער גאָרניט וועט אויפגעטאָן ווערן און די גאַנצע מאַשינעריע פון שפּיטאָל אָדער קליניק וועט בלײַבן שטעקן. זײַנען די צוויי עקן פוּן "הסכם-שטעקן" סותר איינער מיטן צווייטן, און יעדער דאָקטער פילט זיך צעריסן. אַרומרעדן יעדע זאַך מיט די פּאַציענט אַוודאי, אָדער די וואָס ווילן פאַרשטייען אָפטמאָל גאָרניט פון מעדיצינישן לשון, און די וואָס פאַרשטייען יאָ - ווילן אַ מאָל ניט.

אַן אויסוועג צו דעם פּראָבלעם (ווי קען אַ פּאַציענט באמת מסכים זײַן וועט ער פאַרשטייט ניט אַלע פּרטים פון דער מעדיצינישער תּורה? און ווי קען אַ דאָקטער פאַרשטיין דעם פּאַציענטס טענות, ווען ער איז אָפטמאָל אַרײַנגעטאָן אין זײַן אַרבעטס-וועלט?) קען מען אפשר געפינען אין דעם געדאַנק, אַז יעדער פּאַציענט מוז קלאָר מאַכן, נאָך איידער מע לאָזט אים אַרײַן אין שפּיטאָל, וואָסערע זאַכן ער וויל אָדער וויל ניט.

דעם זאָזיקן צוגאַנג איז אוממעגלעך אָנצונעמען ווען פּאַציענטן פאַלן אַרײַן אָן אַ פאַרבעטונג. וועלן אַלע מאָל זײַן אינצידענטן ווי דאָס, וואָס ס'איז פאָרגעקומען אין קאָרנעל, ווען אַ פּאַציענט כאַפּט זיך צו שפּעט אַז די פּראָצעדור איז ניט קיין גינציקע. זאָל מען פאַרזיכערן וואָס פריִער, וועמענס "ניט-הסכם"איז טאַקע פאַרלאָזלעך...

יום שבת, פברואר 23, 2008

כינעזיש-רוף

בין איך דער איינציקער ייִדיש-רעדנדיקער ייִד (חוץ אין מויל אַרײַן) וואָס איז פֿאַרליבט אין כינעזיש? ס'קען ניט זײַן. די סימנים זײַנען דאָך אַזוי פּרעכטיק.

שפּיטאָלן, ישׂראל און פֿאַר וואָס אַמעריקאַנער זײַנען צו העפֿלעך

יצחק לודען, וואָס שרײַבט געוויינטלעך קלוג און קלאָר, זאָגט אין הײַנטיקן פֿאָרווערטס:
דער איצטיקער צושטאַנד אין מיטעלן מיזרח קאָן ווערן פֿאַרגליכן, להבֿדיל, צו די נישט זעלטענע פֿאַלן פֿון אָנווענדן כּוח קעגן דאָקטוירים און קראַנקנשוועסטער אין די שפּיטעלער: עס טרעפֿט אַלץ אָפֿטער, אַז גאַנצע כאַמולעס, קרובֿים פֿון אַ קראַנקן, נישט זײַענדיק צופֿרידן פֿון זײַן באַקומענער באַהאַנדלונג, רײַסן זיך אַרײַן מיט כּוח אין שפּיטאָל און לאָזן אויס זייער צאָרן אויף דעם מעדיצינישן פּערסאָנאַל.
אינטערעסאַנט איז, וואָס כ'האָב קיין מאָל ניט געלייענט וועגן אַזעלכע "ניט זעלטענע" אַרײַנברעכונגען אין אַמעריקאַנער שפּיטעלער. אין אַנדערע לענדער (בדרך-כּלל דריטוועלטיקע) - יאָ. און מע קען אָננעמען פֿון לודענס פֿאַררופֿן זיך אויף דעם, אָז אַזוינע געשעענישן זײַנען טאַקע פֿאַרלאָפֿן אין ישׂראל.

שטעלט זיך די פֿראַגע: וואָס טוט אַן אַמעריקאַנער וואָס ער באַקומט ניט דעם רעזולטאַט וואָס ער וויל פֿון די דאָקטוירים? ער קלאָגט זיי אָן אין געריכט. מע קען רעדן וועגן דעם, ווי אַזוי צו רעפֿאָרמירן דעם קאַליע-געוואָרענעם סיסטעם (אַטול גאַוואַנדע האָט עצות) נאָר אַרויסהייבן וויל איך אָט דאָס:

אַמעריקאַנער פֿאַרלאָזן זיך אויפֿן געריכט צו פּסקענען וועגן מעדיצינישע טעותן טיילווײַז צוליב דעם, ווײַל ס'איז (מער) ניט דערלויבט אין עפֿנטלעכן לעבן אַרויסווײַזן ניט-מסודרדיקע עמאָציעס. ניט מע טאָלערירט מהומות אויף די גאַסן, ניט מע לאָזט אַרײַן די אומצופֿרידענע מאַסן אין ווײַסן הויז אָדער אין סיטי-האַל-פּאַרק אָן אַ געחתמטער אַפּליקאַציע.

מײַקל וואַלצער, דער אַמעריקאַנער פּאָליטאָלאָג (און שרײַבער צומאָל וועגן די פּאָליטישע יסודות פֿון מדינת-ישׂראל) האָט געשריבן וועגן דער פֿאַרבינדונג צווישן civil society (דער בירגערלעכער געזעלשאַפֿט) און civility (העפֿלעכקייט אָדער איידלקייט). וואָס מער בירגערלעך ס'ווערט אַ געזעלשאַפֿט, דאָס הייסט וואָס מער געזעצן און כּללים און תּקנות ווערן אָנגענומען און פֿאַרצייכנט פֿון פֿאָלק, אַלץ ווייניקער "ווילד" ווערט די עפֿנטלעכע געזעלשאַפֿט. געווען אַ מאָל, למשל, ווען די וואַל-קאַמפּאַניעס פֿאַר די אַמעריקאַנער אַמטן זײַנען געווען ממש ראַיאָטן, מיט געשלעגן אויף די גאַסן און מאַסן-צוזאַמענשטויסן צווישן שטיצערס פֿון צווי צדדים. הײַנט אָבער איז דאָס אַלץ מער געזעצלעך, אָדער מער טרוקן - אײַנגעצאַמט פֿון תּקנות און תּקני-תּקנות. אַ געזעלשאַפֿט פֿון געזעצן איז ניט אַזוי לעבעדיק. על תּקרא חירות אלא חרות.

אפֿשר מיט טייל אישוס דאַרף זײַן אַלע ווײַלע אַן איבערמאַכונג פֿון די כּללים, אַ לויז-מאַכונג פֿון די געזעצן, כּדי די געזעלשאַפֿט זאָל ווידער אויסלאָזן איר פֿרוסטראַציע אויף אַ נײַעם און שעפֿערישן אופֿן.

קובאַנער סימפֿאָניע פֿאַר וויאָלין

איז ניט געפֿידעלט!

יום שני, פברואר 18, 2008

מירע: סאָליד אָדער פֿליסיק?

מײַנע באַליבסטע טיילן חומש זײַנען די, וואָס זייער טײַטש איז טונקל, אָדער גאָר אומבאַקאַנט. בין איך יעדעס יאָר מלא-פֿרייד זיך ווידער צו זען מיט מײַנע חבֿרים תּצווה (=משכּן-אָנווײַזונגען) און כּי תשׂא (=זאַלבונג-רעצעפּטן, צווישן אַנדערע זאַכן). צום בײַשפּיל (פֿון שמות פּרק ל):
וְאַתָּה קַח-לְךָ, בְּשָׂמִים רֹאשׁ, מָר-דְּרוֹר חֲמֵשׁ מֵאוֹת, וְקִנְּמָן-בֶּשֶׂם מַחֲצִיתוֹ חֲמִשִּׁים וּמָאתָיִם; וּקְנֵה-בֹשֶׂם, חֲמִשִּׁים וּמָאתָיִם.
וואָס איז "מָר דרור"?

תּרגום אונקלוס: מורָא דֵכיָא ("ריינע מירע")
תּרגום יהואש: פֿליסיקע מירע
JPS: solidified myrrh
JPS (1917): flowing myrrh
וווּלגאַט: zmyrnae electae ("אויסגעקליבענע מירע")
תּרגום שבֿעים: σμύρνης ἐκλεκτῆς ("אויסגעקליבענע מירע")

לפֿי עניות דעתּי פֿוּן די פֿריִערדיקע טעקסטן (דעם תּרגום שבֿעים און אונקלוס) איז קלאָר אַז "מר דרור" איז עפּעס אַ ראַפֿינירטע מירע, דאָס זעלבע וואָס "טריפֿט פֿון די הענט" פֿון דער געליבטער אין שיר-השירים. ווי קען מען אָבער ניט פּאָסמאַקעווען זיך מיט דעם רײַכטום? (איך האָב דאָ אַפֿילו ניט דערמאָנט אבן עזראס פּירוש, אַז מר דרור איז דאָס אַרויסגעשפּיגענע, פֿאַרגליווערטע בלוט פֿוּן הירשן וואָס האָבן אַרײַנגעגריזשעט די דאָזיקע מירע . . . )

נאָך עפּעס: ווי טײַטשט מען "מר דרור" אין חדר? כ'בין ניט אויפֿגעוואַקסן אין אַזאַ סיסטעם און כ'בעט מײַנע פּאָר לייענערס זאָלן מיר אויפֿקלערן ווי אַזוי זיי האָבן זיך אויסגעלערנט דעם טײַטש. אין מײַן ביבליאָטעק אָבער געפֿינט זיך אַ ווווּנדערלעכער קונטרס פֿון די סאַטמערער, אַ חומשל מיט פּאַראַלעלע שפּאַלטן פֿוּן חומש-עבֿרי מיט טײַטש. שטעלט זיך די פֿראַגע: ווי אַזוי טײַטשט מען דאָרט "מר דרור"? גאַנץ פּשוט. מר דרור.

וועט מען זאָגן: דאָס איז ניט קיין איבערזעצונג! דאָס איז ריכטיק. קיין איבערזעצונג איז עס ניט. אָדער, גיכער, איז דאָס יאָ אַן איבערזעצונג, לויט אַ צוגאַנג וואָס האַלט אַז מע מוז צופּאַסן דעם נוסח צו די באַדערפֿענישן און דערוואַרטונגען פֿון דעם באַקומער (מקבל) פֿון איבערגעזעצטן טעקסטן. מיט איין וואָרט: אַ טײַטש. וואָס פֿאַר אַ שׂכל האָט צו פֿאַרטײַטשן "מר דרור" ווי "פֿליסיקע מירע" ווען ניט דער רבי, ניט די תּלמידים האָבן די קלענסטע השׂגה וואָס איז אַזוינס "מירע"? "מר דרור" איז אָבער גאַנץ פּשוט - ס'איז דאָך איינס פֿון די זאַכן אינעם שמן-המשחה!

שבֿעים פּנים ממש . . .

יום שלישי, פברואר 12, 2008

איבערוואָג: סײַ גענעטיש סײַ סבֿיבֿהדיק

כ'בין גליקלעך איבערראַשט ווי אַקוראַט ס'קלינגט דאָס אַרטיקל בײַ די אידישע וועלט. כ'זאָג "קלינגט" ווײַל כ'האָב ניט געלייענט די אָריגינעלע שטודיע. פֿאַראַן איין גרויסע קאָמפּליקאַציע מיטן אויספֿיר וואָס מ'איז מודיע, דהיינו אַז איבערוואָג איז "גענעטיש."

גאָרניט אויף דער וועלט איז נאָר "גענעטיש" אָדער "סבֿיבֿהדיק." פּראָסט גערעדט, אַפֿילו די גענעס פֿאַר אויגן-קאָליר (זייער משפּחהדיק, ווי די וועלט ווייסט) זײַנען אָפּהענגיק אין . . . אַן אויג וואָס איז אַ גאַנצס. קיין אויג, קיין אויגקאָליר.

דאָס איז נאָר סתּם גערעדט. וואָס איז אָבער ווען מע האָט צו טאָן מיט די אַלע מעדיצינישע פּראָבלעמען, וואָס מע האַלט אין "אויסגעפֿינען" פֿאַר זיי די אַחריותדיקע גענעס? ס'איז פּשוט ניט אַזוי פּשוט. יעדע אייגנשאַפֿט איז אונטער דער השפּעה סײַ פֿוּן גענעס, סײַ פֿון דער סבֿיבֿה (און דעם מענטש אויך). איבערוואָג איז אַזאַ בײַשפּיל. די וואָג איז אונטערן קאָנטראָל פֿונעם מענטש, און עס קען זײַן אַז די גרענעצן, אָדער די פּרטים פֿון קאָנטראָל ווערט אויסגעשטעלט פֿון גענעטיק. ס'איז אָבער איין-דימענסיעדיק און אַפֿילו געפֿערלעך צו זאָגן אַז איבערוואָג איז אַלע מאָל פֿאַרפֿאַלן און לאָזט זיך ניט איבערקומען.

יום ראשון, פברואר 10, 2008

זעלטן אַרויסגערעדטע זאַצן אויף מאַמע-לשון

כּה אָמר ביילע-נחמה:
מײַן האָנג באַאָ איז צעריסן.
מער וועגן יאָר פֿון שטשור (כ'מיין, יאָר פֿון פֿיש).

מאָושע, איר געדענקט משה?

זײַן לעבן איז מער ניט "אַדורכגעדרונגען מיט ייִדישקייט." צום באַדויערן דאַרף ער האָבן אַ שטעלע. זוכט די צעלנומערן פֿון דער ב"פּ-חבֿרה, משה-לעבן...

יום שני, פברואר 04, 2008

אַ פּאָר ווערטער וואָס גראַמען מיט די נעמען פֿוּן די דעמאָקראַטישע קאַנדידאַטן, על-פּי סטוטשקאָוו

דאַמע
דראַמע
טעלעגראַמע
ליאַמע
מאַמע
פּאַנאָראַמע
פּראָגראַמע
רעקלאַמע
בבֿא קמא
געראַמע
מן הסתּמא
נחמה
שליאַמע
שמאי
לבֿן הארמי
מטמא
כּוח המדמה
ברה כּחמה
לקוי-חמה
על אַחת כּמה וכּמה
(אאז"וו)

כּנגד...

באַלקאָן
וואַגאָן
טאָן
טראָן
לעגיאָן
מיליאָן
פּערזאָן
שפּיאָן
פּאַשאָל וואָן!
דן
אויבן אָן
רחמנא לצלן
שבת חזון
(אאז"וו)

יום שבת, פברואר 02, 2008

איר האָט כאָטש אַ באַגריף, וואָס פאַר אַ וואונדערלעך לשון דאָס איז?

צו מרדכי שעכטערס יאָרצײַט:
--איך האָב דורכגעלייענט די גאַנצע יידישע ליטעראטור. איך קען אַלעמען און אַלץ. אָבער וואָס פֿאַרמאָגן זיי אַחוץ לשון? פּרצ'ס חסידישע מעשות זיינען אַנעקדאָטן מיט אַ מאָקראַל. עס איז פון דרויסן אריינגעקוקט דורכן שליסל-לאָך און געטאַנצט קדוש. איך וויל קומען פון אינעווייניק. איך וויל באַנייען דעם גאַנצן יידישן געדאַנק. קודם, דאַרפט איר פאַרשטיין, מוזן מיר אָפּשאַפן די גוי'עשע פאַרמעגן. אונזשערס אַ שאַפונג מוז כולל זיין אַלץ: פּאָעזיע, פּראָזע, פילאָזאָפיע, דראַמע, פּסיכאָלאָגיע, אַסטראָנאָמיע, עפּיגראַם - אַלץ. וואָס דאַרפן מיר די קליינע שאַכטעלעך? מיר דאַרפן ווערן אַ שעפערישע ענציקלאָפּעדיע. איר הערט? אַן ענציקלאָפּעדיע. אָבער אַ שעפערישע. איר כאַפּט דעם גוואַדלאָוונעם רעיון? איר האָט אַ מאָל געלייענט דעם בראַצלאַווערס אַ מעשה'לע? אָט איז מיין העלד פון חסידות. איך בין פארליבט אין אים, איך טראַכט וועגן אים גאַנצע טעג. ער איז געווען אַ מחדש און ער האָט ליב געהאַט יידיש. איר ווייסט וואָס איז אַזוינס יידיש? איר האָט כאָטש אַ באַגריף, וואָס פאַר אַ וואונדערלעך לשון דאָס איז?
יעקבֿ גלאַטשטיין, ווען יאַש איז געקומען, 1940 (אויסלייג אין אָריגינאַל). עס רעדט אַ (פֿיקטיווער) זעכצן-יאָריקער חסידישער בחור וואָס דער נאַראַטאָר טרעפֿט אין פּוילן.

יום שישי, פברואר 01, 2008

סופּער-דופּער-דינסטיק געדאַנקען

ווי געוויינטלעך איז בײַ מיר סײַ דאָס סײַ יענץ. איך גלייב אַז אישוס זײַנען וויכטיק, און אידעאָלאָגיע/פֿילאָסאָפֿיע/צוגאַנג איז ניט מוותּר צו זײַן באַזונדערש ווען עס גייט די רייד וועגן דעם גורל פֿון אַזאַ לאַנד ווי אונדזערס. צוריקגערעדט אָבער ווייסט יעדער מענטש אַז די פּערזענלעכקייט קען פּועלן ווען שיינע רייד (אָדער שיינע געדאַנקען) טוען גאָרניט אויף.

אַ מאָל איז פּשוט שווער צו וויסן ווען דער עיקר איז מידות און ווען ס'איז מעשׂים. סײַ אָבאַמאַ סײַ הילאַרי וואָלטן געווען ערשט-קלאַסיקע פּרעזידענטן. פֿאַראַן קליינע אונטערשיידן אין זייער פּאָליטיק און גרויסע אין זייער פּערזענלעכקייט. כ'הייב ניט אָן צו וויסן וועלכע זײַנען מער וויכטיק. הילאַרי האַלט אַ לאַנגווײַליקע דרשה. איז וואָס? איר מאַן איז אַ מאָל פֿאַרמישט געוואָרן אין ניט-איבער-כּשרע געשעפֿטן. פֿוּן זײַן זײַט איז אָבאַמאַ אויך געווען פּאָני-בראַט מיט עמעצן פֿון שיקאַגעס גרעסטע דלות-פּריצים.

(איין זאַך איז יאָ קלאָר. מק'קיין איז אַ סאָלידער מענטש. אַ שאָד וואָס ער איז אַ רעפּובליקאַנער.)

אפֿשר קענט איר מיר איבערצײַגן פֿאַר וועמען צו שטימען...