מעדיצינישע נײַעס: ווי אַזוי ניט דערטרונקען צו ווערן אין מבול

הײַנט איז דאָ צופֿיל מעדיצינישע נײַעס. יעדער צוויי מינוט ווערט פֿאַרשפּרייט די לעצטע שטודיע, דער פֿרישטער זאָרג, די נײַסטע קאָנספּיראַציע-טעאָריע. און מע רופֿט זיך אָפּ גלײַך אויף יעדער אַנטוויקלונג קען מען טעלעבענדען זיך אַהין און אַהער ביז לסוף פֿאַרשפּאַרט מען זיך אין דער שטוב מיט אַ דיעטע פֿון וואַסער און קאַשע. מע פֿאָרט ניט מיט דער אונטערבאַן ווײַל די פּאַרענטשעס זײַנען שמוציק, עס וויבלט זיך דאָרט מיט באַקטעריעס למיניהם, און זיכער ניצט מען ניט דעם צעלפֿאָן ווײַל מע שטעקט זיך אָן דערפֿון מיט קאַנסער.

עס מוז זײַן אַן אופֿן אונטערצושיידן די וויכטיקסטע געזונט-שטודיעס פֿון סתּם נאַרישקייטן.

פֿאַרלאָזן זיך קען מען אויפֿן נאָמען פֿון מעדיצינישן זשורנאַל - צום בײַשפּיל, איז דער ניו-ענגלאַנד זשורנעל אָוו מעדיסין אַ שם-דבֿר אין דער מעדיצינישער וועלט. נאָר מע דאַרף אויך מודה זײַן, אַז אויף זייערע שפּאַלן האָט מען אָפּגעדרוקט ניט ווייניק קאַטאַסטראָפֿעס, אַרטיקלען אָן הענט און פֿיס וואָס פֿאַרפֿירן דעם גלייביקן עולם.

דאַרף מען צוקומען צו אַנדערע קריטעריעס פֿון באַגלייבטקייט. אויב איר האָט קיין מאָל ניט געטראַכט וועגן דעם, ווי אַזוי צו זײַן גענוג סקעפּטיש לגבי די ידיעות וואָס דו לייענסט אין פֿאַרשיידענע אויסגאַבעס, זײַט איר ניט אַליין. אויך דאָקטוירים (ווי פֿאָרשערס, וויסנשאַפֿטלערס, און ליטעראַטן אַלערליי) קומט אָן גרינגער צו גלייבן, איידער צו צווייפֿלען. נאָר די ווײַטערדיקע צוגאַנגען וועט אײַך ראַטעווען פֿון ניט ווייניק נאַרישקייטן.

א. ווײַזט מיר דאָס געלט. אויב די מחברים פֿון אַ געוויסער אויסגאַבע ווערן אונטערגעשטיצט (מיר זאָגן ניט אונטערגעשמירט) פֿון דער פֿאַרמאַצעווטישער פֿירמע וואָס פּראָדוצירט דעם מעדיקאַמענט וואָס ווערט אויסגעפֿאָרשט, דאַרף מען זײַן אַ קאַפּיטשקע מער סקעפּטיש שייך די רעזולטאַטן וואָס מע גיט איבער.

ב. קאָנטראָל, קאָנטראָל, קאָנטראָל. יעדע שטודיע פֿון מעדיקאַמענטן אָדער אַנדערע געזונט-באַהאַנדלונגען דאַרף פֿאַרגלײַכן צוויי גרופּעס: יענע וואָס באַקומען די שטודירטע באַהאַנדלונגען, און די, וואָס ניט. יענע גרופּעס דאַרף אויף ווי ווײַט מעגלעך זײַן אומבאַקאַנט די אויסטיילונג פֿון די יחידים צווישן די צוויי גרופּעס, ווי אויך בײַ די פֿאָרשערס אַליין. אַ בײַשפּיל: אַ שטודיע וואָס איז צעפּויקט געוואָרן אין אַ סך ערטער (דעם פֿאָרווערטס אין איינעם) זאָל האָבן אויפֿגעוויזן, אַז די עופֿעלעך וואָס ווערן געזייגט לענגער ווערן דווקא קליגער פֿון אַנדערע וואָס עסן פֿון דער ברוסט ווייניקער חדשים. ווײַזט זיך אָבער אַרויס, אַז די עקספּערטן וואָס האָבן געדאַרפֿט אָפּשאַצן די אינטערליגענץ פֿון די אויפֿגעהאָדעוועטע קינדער האָבן געוווּסט ווער ס'זײַנען געווען אין וועלכער גרופּע. אין אַזאַ פֿאַל איז גרינג צו "וויסן" אין פֿאָרויס וואָס דער ענטפֿער וועט זײַן און דערמיט פֿאַרפֿירט צו ווערן פֿון אַן אונטערבאַוווּסטזיניקער פּנייה.

ג. ניט בײַ מאָטיען. פֿאַראַן רעזולטאַטן פֿון וויסנשאַפֿטלעכע שטודיעס וואָס זײַנען ממש אומגלייבלעך. אָפֿטמאָל איז די סיבה, וואָס מע טאָר זיי טאַקע ניט גלייבן. צעלפֿאָנען רופֿן אַרויס מוח-ראַק? ס'קלינגט זייער מאָדנע, אַיאָ? ווײַזט זיך אַרויס אַז אַלע פֿאַרלאָזלעכע שטודיעס האָבן ביז אַהער אויסגעפֿונען אַז די פֿאַרבינדונג צווישן זיי איז כּמעט ווי נישטאָ. וואַקצינען זײַנען די לאַנג געזוכטע סיבה פֿאַרן אַוטיזם? דאָס לייגט זיך ניט אַזוי אויפֿן שׂכל (און ס'איז טאַקע ניט אמת). מע דאַרף ניט האָבן קיין וויסנשאַפֿטלעכן דיפּלאָם כּדי צו ווענדן אַ ביסל געזונטן סקעפּטיצים אויף די לעצטע מעדיצינישע נײַעס.

ד. וואָס איז די נפֿקא-מינה? לאָמיר זאָגן אַז עפּעס אַ זאַך אין טאָג-טעגלעכן לעבן איז יאָ פֿאַרבונדן מיט אַ געוויסער העכערער ריזיקע פֿון אַ קראַנקייט. לאָמיר זאָגן (סתּם אַזוי, כ'האָב דאָס קיין מאָל ניט געהערט) אַז טאַראַקאַנען-אָפּפֿאַל פֿאַרהעכערט די ריזיקע פֿון באַקומען קאַנסער. די צווייטע פֿראַגע דאַרף זײַן: אויף וויפֿל? אויב ווייניקער ווי אַ טויזנטל, לאָמיר זאָגן, איז דאָס עפּעס וואָס כ'דאַרף דערלויבן צו בײַטן מײַן לעבנס-שטייגער? וועל איך לאָזן דעם טאַראַקאַנען-אָפּפֿאַל מאַכן מיר משוגע? מע דאַרף אַלץ פֿאַרשטיין אין קאָנטעקסט, ד"ה...

ה. געדענקט די אמתע סכּנות. דאָס אויבן דערמאָנטע איז ניט אויסן צו זאָגן אַז ס'איז ניטאָ קיין אמתע געזונט-סכּנות אין לעבן. מע דאַרף אָבער געדענקען, אַז ס'רובֿ פֿון די אמתע, לעבנס-געפֿערלעכע סכּנות זײַנען שוין גוט באַקאַנט. רייכערן, איבערוואָג, ניט-קאָנטראָלירטע צוקער-קראַנקייט, דעפּרעסיע, איידס, אויטאָ-עקצידענטן, זעלבסטמאָרד, ראַק... דאָס זײַנען די אמתע געפֿאַרן וואָס דער מענטש ראַנגלט זיך קעגן דעם. אַנדערע סכּנות זײַנען יאָ דאָ, נאָר כ'בין מסופּק צי מע דאַרף טאַקע זײַן באַזאָרגט וועגן יעדער קליינער ריזיקע.

אין שײַכות מיט דער טעמע פֿרעגט זיך אויך: פֿאַר וואָס זײַנען דאָ פֿיל מענטשן וואָס שרעקן זיך פֿאַר יעדער נײַער מעדיצינשער שטודיע? טייל זאָרגן זיך, ווײַל זיי האָבן ראַיות (אײַזערנע צי גאָר הינקעדיקע) אַז עפּעס אין זיער סבֿיבֿה קען שעדיקן דעם געזונט. דאַרף אַזאַ מין מענטש וועגן און מעסטן די באַווײַזן, און נאָך אַ סך באַמיִונגען אונטערציִען אַ סך־הכּל. אויב זי קומט צום אויספֿיר אַז צעלפֿאָנען זײַנען ממש אַן אמתע סכּנה, קען זי אפֿשר פּרוּוון פֿאַרקלענערן די ריזיקע - ניצן אַ הער-אַפּאַראַט, צום בײַשפּיל, און ניט האַלטן דעם צעלפֿאָן דירעקט צום אויער.

טייל זאָרגן זיך אָבער ווײַל זיי זאָרגן זיך וועגן אַלץ וואָס ס'לאָזט זיך, מע זוכט נאָר אַ ציל פֿאַר די דאגות וואָס שוועבן אין דער לופֿט. ווען געזונט-נײַעס, איז געזונט, ווען די נאַטור-סבֿיבֿה, איז דאָס. ס'איז אַוודאי שווער צו וויסן אויב מ'איז אַליין איינער פֿון יענע מענטשן וואָס זאָרגן זיך ווײַל אַזוי איז זייער צוגאַנג צום לעבן. בײַ די עקספּערטן אין מוח-געזונט הייסט דאָס פּחד (אַנסײַיעטי) אויב עס שטערט דעם אַלגעמיינעם לעבן. אויב אַ מענטש לײַדט פֿון אַזאַ פּראָבלעם, וואָלט מסתּמא געווען בעסער פֿאַרן געזונט צו פֿאַרנעמען זיך מיט דעם, איידער מיט צעלפֿאָנען און קאַנסער..