מרדכי צאַנין שרײַבט חסידיש

דעם אמת זאָגנדיק האָב איך זיך ניט דערפֿרייט צו זען אין פֿאָרווערטס אַז מע דרוקט איבער דווקא מרדכי צאַנינס אַ דערציילונג ווי דאָס ערשטע אין אַ רובריק אָפּצוגעבן אים כּבֿוד צו זײַן 100סטן יובֿל. בײַ מיר איז זײַן נאָמען פֿאַרבונדן מיט אַ צאָל עסייען וועגן גורל פֿון ייִדישן פֿאָלק און ייִדיש־לשון. עטעלכע פֿון זיי האָב איך איבערגעלייענט און אַ סך גענאַשט דערפֿון, נאָר דאָס איינציקע וואָס פֿאַלט מיר איצט אײַן איז דער מיטאָס גלות, וווּ ער צעגלידערט טאַקע דעם דאָזיקן צענטראַלן באַגריף אויף אַ געדאַנקען־רײַכן אופֿן.

כ´האָב ניט געוווּסט, הייסט עס, אַז צאַנין צייכנט זיך אויס אויך (כ´רעדט וועגן אים אין לשון־הווה, ווײַל אויף וויפֿל איך ווייס איז ער נאָך בײַם לעבן) מיט זײַן בעלעטריסטיק. בין איך נאָך מער נתפּעל געוואָרן פֿון דער דערציילונג אין פֿאַרגאַנגענעם נומער פֿאָרווערטס מיטן טיטל „דער שליסל צום הימל“.

די מעשׂה איז געשריבן אין אַ „חסידישן“ סטיל וואָס נעמט זיך ווי באַוווּסט פֿון די דערציילונגען פֿון י. ל. פּרץ. יענער סטיל איז אַ געפֿערלעכער און קען פֿירן דעם שרײַבער גלײַך אין באָד פֿון סענטימענטאַלקייט. (טאָמער איז אײַך ניט באַקאַנט דער שרײַבער משה נאַדיר, מוזט איר גיין און לייענען זײַן פּאַראָדיע פֿון דעם „חסידישן“ סטיל. אַכזריותדיק און קאָמיש.) און ווען אַ שרײַבער, ווי צאַנין, גיט איבער (ווי ער האָט געטאָן אין זײַן הקדמה צו דער זאַמלונג דערציילונגען) אַז זײַן ציל מיט די מעשׂיות איז צו „געבן אַ פֿאָלקלאָריסטיסטן פֿראַגמענט פֿון די לעבן פֿון די ייִדן פֿון מיזרח־אייראָפּע“, האָט מען מורא אַז דאָס איז אַן אַרבעט פֿון רחמנות איידער אַ קינסטלערישער פּרוּוו אונדז פֿאָרצושטעלן לעבעדיקע פּאַרשוינען.

און טיילווײַז איז טאַקע אַזוי. די הויפּט־העלדין איז אַ צדקת וואָס איז פֿאַראַן נאָר אין אַזוינע חסידישע מעשׂיות, און איר מאַן זיצט בײַ דער גמרא און לערנט. פֿונדעסטוועגן, אין איר גרויסן נסיון (זי איז אַן עקרה נאָך איין קינד) און אין דעם אייגנאַרטיקן תּיקון וואָס זי געפֿינט שטעקט דער גרויסער כּוח פֿון דער מעשׂה.

אויב איר וואָלט געוואָלט מיטטיילן זיך דאָ מיט אײַערע מיינונגען וועגן דער מעשׂה, איז אַדרבא. ווי עפּעס אַרומצורעדן לייג איך פֿיר די פֿראַגע: ווי אַזוי איז ליבע־גיטלס מיצווה געווען אַ תּיקון פֿאַר איר עקרהשאַפֿט?