ראַבײַס און „רעגיולער גײַס“

נעכטן בין איך געפֿאָרן אין ניו־הייוון זיך צוצוהערן צו אַ פּאַנעל פֿון די אָנפֿירערס פֿון די פֿיר הויפּט־באַוועגונגען בײַ אַמעריקאַנער ייִדן: יוסף בלאַו פֿון ישיבֿה־אוניווערסיטעט (אויפֿן אמת קיין אָנפֿירער, פּשוט אַ ראָש־ישיבֿה), איתמר שאָרש פֿון ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר, דוד עלענסאָן פֿון היברו־יוניאָן־קאַלעדזש, און דן ערנקראַנץ פֿון רעקראָנסטורקציאָניסטישן ראַבניער־קאַלעדזש. כאָטש מע האָט געזאָלט רעדן אויף דער טעמע „דער מאָרגן פֿון אַמעריקאַנער ייִדנטום“, האָט מען פֿאָרגעלייגט ווייניק נײַע געדאַנקען, בלויז איבערגעקײַט די געשיכטע פֿון אַמעריקאַנער קיבוץ און געלויבט אין הימל אַרײַן די אויפֿטוען פֿון זייער אייגענע מוסדות.

היפּש אינטערעסאַטנער, כאָטש גוייִשער, זײַנען געווען די מענטשן וואָס כ´האָב געטראָפֿן אַהינ־ און צוריקוועגס. דער טאַקסי־שאָפֿער שטאַמט פֿון קאָלאָמביע און איז שוין נײַן יאָר אין אַמעריקע. כּדי צו פֿאַרפֿירן אַ שמועס האָב איך אַ פֿרעג געטאָן, צי ער האָט בדעה צו קוקן די בוש־קערי־דעבאַטע. (מיר האָבן גערעדט אויף שפּאַניש.) פּלוצעם האָט ער זיך צעפֿלאַקערט און געהאַלטן אַ לאַנגע דרשה וועגן אַבו־גרייב, זיך אָנגערופֿן, „איך וועל ניט קוקן די דעבאַטע ווײַל כ´וויל ניט הערן קיין וואָרט וואָס קומט אַרויס פֿון מויל בײַ יענעם חבֿרה־מאַן [בוש]." ס´האָט מיך דערמאָנט, אַז אַבו־גרייב איז שוין לאַנג אַראָפּ פֿון סדר־היום אין דעם וואַלן־סעזאָן, ווי קיין מאָל גאָרניט. ס´איז אויך געווען טיף רירנדיק צו הערן ווי ער זאָגט: „איך שטאַם פֿון קאָלאָמביע, און כ´ווייס פֿון אומיושרדיקע און אומבכּבֿודיקע מלחמות, און דאָס איז אַן אומיושרדיקע און אומבכּבֿודיקע." (זײַט וויסן דאָ גייט ניט די רייד וועגן מײַן פּערזענלעכן פּאָליטישן צוגאַנג, פּשוט אין דער עמאָציע און אויפֿגערעגטקייט פֿון דעם פּראָסטן חי־וקיים, וואָס כ´האָב צופֿעליק געטראָפֿן אויפֿן וועג אויפֿן סימפּאָזיום.)

דער פּאַנעל האָט זיך געצויגן ביז שפּעט אין דער נאַכט, ווײַל ייִדן (און עסקנים בפֿרט) האָבן ליב צו פֿאַררעדן זיך. אויף דער באַן צוריקוועגס אין ניו־יאָרק, אַרום איינס אַ זייגער, האָב איך געטראָפֿן אַ צווייטן שפּאַניש־רעדער, דאָס מאָל אַ גראָבלעכע פֿרוי מיט איר זון. זי האָט מיר אַ פֿרעג געטאָן, ווי אַזוי זי קען קומען אין צפֿון־קעראָלײַנע [!] האָב איך איר פֿירגעלייגט, אַז זי קען נעמען אַ בוס. כ´האָף אַז זיי געפֿינען זיך שוין אויפֿן וועג אַהין. שטעלט זיך פֿאָר: אַ פֿרוי מיט איר זון פֿאָרן טויזנטער מײַל ווען גאָט שלאָפֿט נאָך, אָן קיין וואָרט ענגליש, און אויף יענער פֿרויס פּנים איז ניט געווען קיין סימן נערוועזקייט אָדער פּאַניק, פּשוט אַזאַ בטחון אַז אַלץ וועט זיך אויספּרעסן . . .

דאָס זײַנען ניט געווען קיין איבערקערנדיקע באַקאַנטשאַפֿטן, נאָר ס´איז געווען אַ חידוש וויפֿל מער אינטערעס ס´האָט מיר פֿאַרשאַפֿן צו שמועסן מיט פּשוטע גוייִם איידער זיך צוצוהערן צו פּלוידערזאַק־בעל־דרשנים.