כ'האָב הײַיאָר געהאַט דאָס געפֿיל אַז אַלץ וועט זײַן גוט. דאָס איז עפּעס ווייניקער ווי בטחון נאָר מע מאַכט שוין אַ פּעולה.
*
צוויי מנינים אין אונדזער שול: פֿון אויבן, דער גרויסער זאַל (וואָס מע וואָלט אפֿשר גערופֿן אין דער אַלטער היים "די קאַלטע שול"), מיט דער חזנטע, דעם כאָר, דעם שול-רבֿ, די פֿאַרוואַלטערס מיט זייערע "פּאָר ווערטער". דעם ערשטן טאָג האָב איך געדאַוונט דאָרט און געווען צופֿרידן מיטן דאַוונען. די חזנטע האָט אַ קול-נגינה נאָר דרייט זיך אַרויס פֿון זיך-פֿאַרגינערישן חזנות. זי באַרימט זיך ניט מיט איר קול. דאַכט זיך, אַז זי דאַוונט -- ווי אַ ייִד דאַוונט, לא-על-מנת-לקבל-אַפּלאָדיסמענטן -- און קהל איז פֿאַרבעטן מיטצודאַוונען.
דעם צווייטן טאָג האָב איך געדאַוונט אונטן, אין דעם אַזוי גערופֿענעם "קאָמיוניטי-מנין", בראָש מיט אַ רבֿה (אַ פֿרוי אַ רבֿ) וואָס איז פֿריִער געווען אַ געהילף-רבֿ בײַם שול און לערנט איצט בײַ אַ שעכטער-שול
אָפּטאַון. זי האָט געהאַלטן אַ פֿרײַנדלעכע און צוגענגלעכע דרשה וועגן דעם באַגריף "שבת". נאָר ניט על-פּי-הלכה, נאָר שבת פֿאַרן פּראָסטן ייִד, וואָס ווייסט ניט - און גלייבט מסתּמא ניט -- אין אַזעלכע זאַכן.
געגאַנגען איז די רייד, צוו"א, וועגן דעם איצטיקן געזעץ-פּראָיעקט אין כּנסת וואָס וואָלט רעוואָלוציאָניזירט די איצטיקע ישׂראלדיקע פֿרום-כּנגד-פֿרײַ קאָנצעפּטן פֿון שבת. דער געדאַנק איז אַזאַ: זונטיק וועט מען מאַכן פֿאַרן (צווייטן) רו-טאָג. שבת וועלן זײַן אָפֿן געוויסע אַנשטלטן און געשעפֿטן וואָס קענען זינען "שבתדיקע" (קריא: ניט-מיסחרדיקע) צילן, דהײַנו עפֿנטלעכער טראַנספּאָרט, קינאָען, רעסטאָראַנען, וכ'. דאָס איז לפֿי-עניות-דעתּי אַ געלונגענע פּשרה.
*
שבת-שובֿה בײַטאָג האָב איך ווונדערלעך פֿאַרבראַכט מיט יונתן באָיאַרין, און בשעת-מעשׂה געבלעטערט זײַנס אַ באַנד "פּוילישע ייִדן אין פּאַריז." דאָרט (אָנגעשריבן אין יאָר 1982) האָט ער צוו"א אויסגעדריקט דעם זאָרג, אַז די יונגע ייִדישיסטן אין פּאַריז (געמיינט אין חסידים פֿון אַזוי-גערופֿענע "געפֿי"ל" אָרגאַניזאַציע, בראָש מיט יצחק ניבאָרסקי, וועלן ניט מצליח זײַן באשר עס פֿעלן עלטערע ייִדן, וואָס רעדן ייִדיש פֿון דער היים, וואָס זאָלן זיך אינטערעסירן מיט זיי. נאָר דווקא די פֿראַנצייזישע ייִדישיסטן זײַנען גלענציק דערפֿאָלגרײַך (געמיינט אינסטיטוציאָנעל) בשעת מיר ניו-יאָרקער, געבענטשט מיט אַ סך אַרומיקע ייִדן וואָס רעדן ייִדיש פֿון דער היים, זײַנען נאָך אין מידבר שוין מער ווי פֿערציק יאָר. צי האָט עס צו טאָן מיט די חיסרונות פֿון יוגנטרוף צי מיט דעם, וואָס יוגנטרוף האָט זיך געשטעלט צו הויכע צילן אין דער היפּער-קאָנקורירערישן ייִדישער גאַס?
*
צוויי מנינים אין אונדזער שול: פֿון אויבן, דער גרויסער זאַל (וואָס מע וואָלט אפֿשר גערופֿן אין דער אַלטער היים "די קאַלטע שול"), מיט דער חזנטע, דעם כאָר, דעם שול-רבֿ, די פֿאַרוואַלטערס מיט זייערע "פּאָר ווערטער". דעם ערשטן טאָג האָב איך געדאַוונט דאָרט און געווען צופֿרידן מיטן דאַוונען. די חזנטע האָט אַ קול-נגינה נאָר דרייט זיך אַרויס פֿון זיך-פֿאַרגינערישן חזנות. זי באַרימט זיך ניט מיט איר קול. דאַכט זיך, אַז זי דאַוונט -- ווי אַ ייִד דאַוונט, לא-על-מנת-לקבל-אַפּלאָדיסמענטן -- און קהל איז פֿאַרבעטן מיטצודאַוונען.
דעם צווייטן טאָג האָב איך געדאַוונט אונטן, אין דעם אַזוי גערופֿענעם "קאָמיוניטי-מנין", בראָש מיט אַ רבֿה (אַ פֿרוי אַ רבֿ) וואָס איז פֿריִער געווען אַ געהילף-רבֿ בײַם שול און לערנט איצט בײַ אַ שעכטער-שול
אָפּטאַון. זי האָט געהאַלטן אַ פֿרײַנדלעכע און צוגענגלעכע דרשה וועגן דעם באַגריף "שבת". נאָר ניט על-פּי-הלכה, נאָר שבת פֿאַרן פּראָסטן ייִד, וואָס ווייסט ניט - און גלייבט מסתּמא ניט -- אין אַזעלכע זאַכן.
געגאַנגען איז די רייד, צוו"א, וועגן דעם איצטיקן געזעץ-פּראָיעקט אין כּנסת וואָס וואָלט רעוואָלוציאָניזירט די איצטיקע ישׂראלדיקע פֿרום-כּנגד-פֿרײַ קאָנצעפּטן פֿון שבת. דער געדאַנק איז אַזאַ: זונטיק וועט מען מאַכן פֿאַרן (צווייטן) רו-טאָג. שבת וועלן זײַן אָפֿן געוויסע אַנשטלטן און געשעפֿטן וואָס קענען זינען "שבתדיקע" (קריא: ניט-מיסחרדיקע) צילן, דהײַנו עפֿנטלעכער טראַנספּאָרט, קינאָען, רעסטאָראַנען, וכ'. דאָס איז לפֿי-עניות-דעתּי אַ געלונגענע פּשרה.
*
שבת-שובֿה בײַטאָג האָב איך ווונדערלעך פֿאַרבראַכט מיט יונתן באָיאַרין, און בשעת-מעשׂה געבלעטערט זײַנס אַ באַנד "פּוילישע ייִדן אין פּאַריז." דאָרט (אָנגעשריבן אין יאָר 1982) האָט ער צוו"א אויסגעדריקט דעם זאָרג, אַז די יונגע ייִדישיסטן אין פּאַריז (געמיינט אין חסידים פֿון אַזוי-גערופֿענע "געפֿי"ל" אָרגאַניזאַציע, בראָש מיט יצחק ניבאָרסקי, וועלן ניט מצליח זײַן באשר עס פֿעלן עלטערע ייִדן, וואָס רעדן ייִדיש פֿון דער היים, וואָס זאָלן זיך אינטערעסירן מיט זיי. נאָר דווקא די פֿראַנצייזישע ייִדישיסטן זײַנען גלענציק דערפֿאָלגרײַך (געמיינט אינסטיטוציאָנעל) בשעת מיר ניו-יאָרקער, געבענטשט מיט אַ סך אַרומיקע ייִדן וואָס רעדן ייִדיש פֿון דער היים, זײַנען נאָך אין מידבר שוין מער ווי פֿערציק יאָר. צי האָט עס צו טאָן מיט די חיסרונות פֿון יוגנטרוף צי מיט דעם, וואָס יוגנטרוף האָט זיך געשטעלט צו הויכע צילן אין דער היפּער-קאָנקורירערישן ייִדישער גאַס?
אין תגובות:
הוסף רשומת תגובה