יום ראשון, מאי 22, 2005

ייִדישיזם און אַנדערע סתּירות

העט פֿאַראַיאָרן, אין סעפּטעמבער, האָט מײַן חבֿר יוקער מיר צוגעשיקט אַן אַרטיקל פֿון דער צײַטשריפֿט „דער בליק“ וואָס האָט געהאַט ווײַזט אויס צוויי צילן: ערשנטס, אָפצוחוזקן און אַראָפּצורײַסן די הײַנטצײַטיקע באַמיִונגען פֿון מיר, וועלטלעך־געשטימטע ייִדן, צו פֿאַרזיכערן אַ קיום פֿאַר ייִדיש אויף אודזער גאַס; און, צווייטנס, צו פֿאַרבן חרדישע ייִדישקייט ווי דער איינציקער אויטענטישער צוגאַנג צו אַ ייִדישע (תּרתּי־משמע) קולטור. האָב איך זיך אָפּגערופֿן אויף יענעם אַרטיקל.

ניט מיט בליץ־גיכקייט רירט זיך די ייִדישע וועלט (מע דאַוונט אַלע מאָל פֿון דער מאַמעס סידורל), נאָר אין אָדר א´ תּשס"ה איז געגאַנגען אַ צווייט אַרטיקל, ווידער אין דער בליק, וווּ אַ געוויסער „אַ. פּערלמאַן“ רופֿט זיך אָפּ אויף מײַן אָפּרוף. ממש אַ חד־גדיא פֿון אָפּרופֿן. ווידער אין דעם פֿאַל אויך וואָלט איך ניט געוווּסט וועגן דעם אַרטיקל אָן דער הילף פֿון ר´ יוקער. איז אַ דאַנק אים.

כ´האָב ניט דעם פֿינגער־כּוח אָדער דער זיץ־חשק אָפּצוטיפּירן דעם מאמר (איבערגעגעבענע „דער בליק“־איסטן קענען עס געפֿינען אין זייערע עקזעמפּלאַרן). לאָמיר אָבער פּרוּוון איבערגעבן אויף איין פֿוס דעם טאָן און דעם תּמצית פֿון אַרטיקעלע. כ´וואָלט עס באַצייכנט ווי תּמעוואַטע שאָקירטקייט, אָדער אפֿשר שאָקירטע תּמעוואַטעקייט. אויב פּאַראַפֿראַזירן (איבערגעבן מיט מײַנע ווערטער): „סטײַטש! ווי קומט עס אַז בערגער מיינט, מיר רײַסן אַראָפּ וועלטלעכע ייִדישקייט! בשום וועג ואופֿן ניט! מיר זאָגן נאָר, ווי שיין און רײַך און הייליק און דויערהאַפֿטיק און זונשײַניק איז דער אמתער תּורהדיקער וועג.“

מעג מען אפֿשר דערפֿון אַרויסדרינגען, אַז דער אַלטערנאַטיווער וועגן איז, המממם, ניט אַזוי שיין און קלוג און דויערהאַפֿטיק און זונענשײַניק ווי דער „אמתער“ וועג? און אַז „אונדזער“ (קריא: חרדישער) וועג איז בעסער פֿון אײַערס? ניין, אָ ניין! ניט דאָס זײַנען זיי אויסן. פּשוט, אַז מער שיינקייט אד"גל קען מען געפֿינען אויף זייער זײַט מויער.

אַ דאַנק אַ גרויסן.

וויל איך פּשוט ענטפֿערן, אַז דער פּערלמאַן, און דער שימאַנאָוויטש אַלע ביידע, האָבן ווילניק־ניט־ווילנדיק פֿאַרקוקט דעם סאַמע עיקר פֿון מײַן קליינעם אַרטיקעלע. דהײַנו, אַ צווייפֿאַכיקער:

1. וועלטלעכע ייִדישיסטן, ד"ה די, וואָס דערקענען די וויכטיקייט און נוציקייט פֿון דער מאָדערנער ליטעראַרישער (און אַפֿילו שונד־) קולטור, זײַנען לאַוו־דווקא אַפּיקורסים. והאָ־ראַיה. די וואָס מאַכן זיך ניט וויסנדיק פֿון די וויכטיקע אונטערשיידן צווישן ייִדישיסטן זײַנען פּונקט אַזוי אומוויסיק ווי די ניט־ייִדן, אָדער עם־הארצים, וואָס פֿאַרמישן די יוצרות און מיינען אַז אַלע חרדים זײַנען חסידים.

2. בײַ אַ צאָל ייִדישיסטן, און (כ´וואָלט געהאָפֿט) אַפֿילו בײַ ס´רובֿ הײַנט צו טאָג, גייט עס ניט אין אַראָפּרײַסן אָדער אָפּחוזקן יענעמס מחנה. איר זײַט אַ חסיד? פֿירט זיך ווי איר ווילט. איר זײַט מער וועלטלעך? אַדרבא! אידעאַל קען יעדער שטאַרקן דעם צווייטן, יעדער קען העלפֿן שאַפֿן די אייניקייט פֿון ייִדיש־לשון און קולטור אויפֿן הינטערגרונד/פֿאָרגרונד פֿון אַנדערע ייִדישע ווערטן און צוגאַנגן. דער דורכפֿאַל פֿון די אַרטיקלען אין „דער בליק“ שטעקט אין דעם, וואָס זיי חזרן איבער און ווידער דעם זעלבן טעות. אָדער איר גייט מיטן אמתן תּורה־וועג פֿון ייִדישקייט, אָדער איר זײַט אַ חזיר־פֿרעסערישן עוכר־ישׂראל. ניט געשטויגן.

איז אַזוי. ניט איך רײַס אַראָפּ די אַרבעט אָדער דעם צוגאַנג פֿון מײַנע חסידישע ברידער־שוועסטער. זאָלן זיי אויך ניט אַראָפּרײַסן וואָס מיר פּרוּוון טוען. קריטיקירן, דאָס אַוודא. אָנווײַזן אויף די שוואַכקייטן, זיכער. אָבער ניט אַוועקמאַכן מיט דער האַנט און פּרוּוון פֿאַרגלעטן מיט אַ צוקער־זיסן שמייכל.

בקיצור: איר באָט אונדז אָן „גײַסטיקע הילף“. אַדרבא! נאָר בתּנאַי, אַז איר זײַט אויך גרייט צו באַקומען הילף בײַ אונדז. כּל ישׂראל ערבֿים, ניט אמת?

2 תגובות:

  1. אנונימי7:39 PM

    I have no idea why you are making a big deal of such a sick article from Der blik who is part of Der Yid which is owned and operated by a group of mafias and power hungry people who write against every sect of Hasidim for the past 25 years . ignore them like most of the Yiddishe world do, look what they did to their own Rebbe, the Satmar Rebbe who could of been a king today is locked in a closet just so this power hungry people can replace him with his son R' Zlaman who has to appear on Der Blik cover month after month.

    השבמחק
  2. אנונימי9:16 AM

    ווער עס האט געליינט די פריערדיגע תגובה זעט אז דאס האט געשריבן א פארברענטער ארוני. עס מאכט נישט אויס. איר זענט בארעכטיגט פאר אייער מיינונג, אבער פאקט איז אז דער בליק פארקויפט זיך גאר גוט און די מאסן צוכאפן עס ווי נאר עס קומט אן אין די געשעפטן, ממילא האט ר' שלום זייער גוט געטון אז ער ענטפערט זיי אפ. און לאמיר געבן א בליק וואס ער שרייבט.

    השבמחק