די ימים-נוראָים איז אַ פּאַסיקע צײַט אַרומצורעדן די פּראָבלעם פֿון בייזס אויף דער וועלט. דאָ וועל איך אָנהייבן מיט אַ פֿאַרקירצן נוסח פֿון אַן עסיי ראָבערט נאָזיקס ("טעאָלאָגישע דערקלערונגען") אין זײַן בוך דאָס באַטראַכטע לעבן. דאָ שטעלט ער די קשיא, ווי אַזוי קען מען פֿאַרשטיין דעם חורבן, אויב גאָט איז אַ כּל-יכול, אַ כּל-יודע און אַ טובֿ-ומטיבֿ?
אַזוי ווי דער חורבן האָט כּמעט געענדיקט די עקזיסטענץ פֿון ייִדישן פֿאָלק, קען מען האַלטן טעאָלאָגיש אַז דאָס שטימט מיט אַ געשעעניש פֿון אַזאַ כּמות בײַם אייבערשטן, ד"ה עפּעס וואָס האָט כּמעט געענדיקט די געטלעכע עקזיסטענץ. למשל - איך וויל קיינעם דאָ ניט באַליידיקן - אַ פּרוּוו פֿון אייבערשטן זיך אַליין חרובֿ צו מאַכן.
פֿאַר וואָס וואָלט אַזאַ זאַך געשען? קען אַזאַ זאַך געשען? קען גאָט ענדיקן זײַן אייגענע עקזיסטענץ? איז עס קאַפּאַבל דערויף? אונדז איז ניט קלאָר. קען אויך זײַן אַז ס'איז ניט קלאָר גאָט אַליין. מע טאָר ניט סתּם דעפֿינירן גאָט ווי אַ כּל-יודע. עס קען געמאָלט זײַן, אַז געוויסע פֿאַקטן וועגן די גרענעצן פֿון די אייגענע כּוחות בײַ דעם ניוואָ זײַנען בײַ גאָט אומבאַקאַנט. דאָס (ניט) קענען ענדיקן די אייגענע עקזיסטענץ איז אפֿשר די לעצטע זאַך וואָס גאָט ווייסט ניט וועגן זיך אַליין. עס קען זײַן אָבער עפּעס וואָס עס מוז וויסן, אָדער פּרוּוון, כּדי אַדורכצופֿירן אַן אַנדער אויפֿגאַבע.
כאָטש די טעאָריע איז גענוג רחבֿותדיק צו דערקלערן דעם חורבן, איז זי ניט קיין גענוגנדיקע. אויב גאָטס פּרוּוו זיך חרובֿ צו מאַכן איז אַן עקספּערימענט, מתּוך אַן אינטעלעקטועלער נײַגעריקייט וועגן די אייגענע גרענעצן, איז אַזאַ געשעעניש ניט קיין ריכטיקע צו פּאַראַלעליזירן דעם חורבן, וואָס איז געפֿאַלן אויפֿן ייֵדישן פֿאָלק אָן דעם פֿאָלקס ווילן. ...
