אַ בלאָג פֿון פּשטות אָדער שטות? באַשליסט איר

איך ווייס ניט צי דאָס איז גאָלע גאונות (ס´איז דאָך זייער שווער צו דערגרייכן אמתע פּשטות) אָדער טריוויאַלע שטות. מײַן נטייה איז צו וואַרטן און זען, נאָר עס שאַפֿט מיר דערווײַלע אַ סך הנאָה צו לייענען ווי זײַנע „גליקלעכע מאָמענטן“ ווערן פֿאַראייביקט אָן קיין לעק גדלות. זאָלן זיך מערן זײַנע גליקלעכע מאָמענטן און זאָל ער זיי ווײַטער פֿאַרשרײַבן.

די ישׂראל־„נײַ־אַשכּנזישקייט“: אַ בלאָג

אַ גרופּע יוגנטלעכע (אין די 20ער און 30ער יאָרן, וואָס איז אַוודאי יונג לויט ייִדישיסטישע טערמינען הײַנט־צו־טאָג) האָט זיך צוזאַמענגענומען אַרום בית־לייוויק אין ישׂראל. זייער אָנפֿירער, אָדער איינער פֿון זייערע אָנפֿירערס, איז אָסף גלאַי, וואָס שרײַבט אַן עבֿרית־בלאָג וועגן דער באַוועגונג וואָס מע רופֿט אויף עבֿרית „התנועה לזהות האשכנזית“, אָדער „די באַוועגונג פֿאַר דער אַשכּנזישער אידענטיטעט.“ כּדאַי צו לייענען, אַפֿילו מ´איז ניט מסכּים מיטן „נאָך־ציוניסטישן“ צוגאַנג.

ירושלים איז אַ שטאָט

אָקיי, אַוודאי שטיץ איך דעם גאַנצן באַגריף „וויקיפּעדיע“ (אַזאַ מין בציבורדיקע ענציקלאָפּעדיע), און קל־וחומר אויף ייִדיש, נאָר די ערשטע שורה פֿון דער פּאָזיציע „ייִדישקייט“ איז פּשוט שווער צו גלייבן:

ייִדישקייט איז אַ רעליגיע.

יאָ, און אַ האַרץ איז אַ שטיק פֿלייש. טוט מיר אַ טובֿה.

הײַנטיקע קינדער

כ´האָב לעצטנס (אַ ביסל פֿרי) געזונגען מיטן מיידעלע אַ באַליבט שׂימחת־תּורה־ליד, וואָס גייט אַזוי:

אַ פֿאָן, אַ פֿאָן
אַ פֿאָן מיט אַ ליכטל
אַ פֿאָן מיט אַ ליכטל און אַ רויטן עפּל
טאַנץ מיט דער תּורה, אַ געזונט אין קעפּל

און אַזוי ווײַטער. מסתּמא קענט איר דאָס. ס´מיידעלע האָט געזאָגט „נאָך! נאָך!“ און כ´האָב זיך געגעבן אַ פּאַטש אין בײַכל וואָס ס´וואַקסט אַזאַ ייִדיש קינד בײַ אונדז אין שטוב.

דערנאָך האָב איך זיך געכאַפּט אַז זי מיינט אַז מיט „פֿאָן“ בין איך אויסן אַ צעלפֿאָן, וואָס איז באמת איינע פֿון אירע באַליבטסע זאַכן אויף גאָר דער וועלט. נו, אײַל טייק וואַט אײַ קען געט.

אַ פֿאָרווערטס־קאָנקורס

דעם אונטנדיקן טעקסט דרוקט מען אָפּ אין די נײַסטע נומערן פֿאָרווערטס. כ´האָף אַז חבֿרה בלאָגערס וועלן זיך באַטייליקן אינעם קאָנקורס, און כ´וואָלט שטאַרק געוואָלט זען די חרדים אויך. איך גיב דאָס אַליין אַרויף אויפֿן בלאָג, ווײַל כ´ספֿק, צי מע וועט דאָס טאָן אויפֿן פֿאָרווערטס־זײַטל. ניט די גרעסטע מבֿינים אויף דער אינטערנעץ, די פֿאָרווערטסניקעס.

קאָנקורס אויף אַ בעסטער זשורנאַליסטישער אַרבעט
ווערט דערקלערט פֿון דער רעדאַקציע פֿון „פֿאָרווערטס“

תּנאָים:

אינעם קאָנקורס קען זיך באַטייליקן יעדער לייענער פֿון דער צײַטונג, ניט עלטער פֿון 50 יאָר; די טעמעס קענען זײַן געווידמעט דעם לעבן פֿון אײַער קהילה, סבֿיבֿה, צווישן־באַציִונגען, משפּחה־לעבן און אַנדערע סאָציאַלע, עקאָנאָמישע, און געזעלשאַפֿטלעכע אַספּעקטן; קולטור, קונסט, וויסנשאַפֿט (אויף אַ פּאָפּולערן אופֿן); פּערזענלעכקייטן פֿון אײַער דור (אויסער אינטערוויוען). דער מאַטעריאַל דאַרף זײַן אָנגעשריבן אָריגינעל אויף ייִדיש, אין ערגעץ ניט געדרוקט, צוגעשטעלט אָדער געדרוקטערהייט, אָדער מיט אַ קלאָרן כּתבֿ; צווישן 800-700 ווערטער (ניט מער!). לידער און קינסטלערישע פּראָזע – ניט פֿאָרלייגן!
די באַטייליקטע אינעם קאָנקורס מוזן זײַן אַבאָנירט אויפֿן „פֿאָרווערטס“.

באַלוינונג:
די בעסטע אַרטיקלען, נאָטיצן און רעפּאָרטאַזשן וועלן זײַן אָפּגעדרוקט אין אַ ספּעציעלן נומער און פּרעמירט:

ערשטער פּרײַז – 1000$
צווייטער פּרײַז – 500$
דריטער פּרײַז – 250$

די קאָנקורס־ווערק, וואָס וועלן ניט באַקומען קיין פּרײַז, וועלן געדרוקט ווערן אויף די שפּאַלטן פֿון „פֿאָרווערטס“ אין משך פֿונעם יאָר 2006.

לייגט צו צו די קאָנקורס־ווערק אײַער קורצע ביאָגראַפֿיע און ווײַזט אָן דעם אַדרעס, ווי אַזוי זיך צו פֿאַרבינדן מיט אײַך.

טערמין:
שיקט אַרײַן אײַערע מאַטעריאַלן ביזן 30סטן דעצעמבער 2005, מיט אַן אָנווײַזונג – „קאָנקורס“ – אויפֿן אַדרעס
The Yiddish Forward – 45 E 33 St – New York NY 10016
sandler@yiddish.forward.com

וואָס איז די ייִדיש־וואָך(2)?: פֿרום אָדער פֿרײַ?/די אַקטיוויטעטן

איז אַזוי. די ייִדיש־וואָך איז באַזירט (ווי געזאָגט) אויפֿן מוסטער פֿון אַנדערע זומער־לאַגערן. מע קען זיך באַטייליקן אין ספּאָרט (צו העלעניסטיש פֿאַר מײַנעט וועגן, נאָר אלו ואלו), שווימען, שיפֿלען זיך אויף דער אָזערע, גיין אויף געזונטע שפּאַצירן, גיין אויף לעקציעס און שמועסן, אָדער סתּם זיצן. דאָס אַלץ ווערט אַדורכגעפֿירט אויף ייִדיש.

פֿון איין זײַט איז דער צוגאַנג פֿון דער דאָזיקער „מיני־קאָלאָניע“ אַ היפּש וועלטעכער, און צוריקגערעדט – גאַנץ טראַדיציאָנעל. אַלץ ווענדט זיך אין דעם, וווּ מע געפֿינט זיך אויף דער גאַמע און וואָס מע באַצייכנט פֿאַר „טראַדיציאָנעל.“ למשל: יעדער גייט אָנגעטאָן ווי מע וויל. ווער צניעותדיק, ווער סעקסי. (אָדער בדעה האָבנדיק צו זײַן סעקסי. ניט דאָס בין איך אויסן.) שבת טרעפֿן זיך צוויי מנינים (איינער מיט אַ מחיצה, איינער אַן עגאַליטאַרישער). פֿאַראַן אָבער אַ היפּשער טייל וואָס דאַוונט ניט. שבת איז אויך איז אַ געוויסער מאָס אַן אַלגעמיינער רו־טאָג פֿאַרן לאַגער: מע מאַכט ניט קיין מעלדונגען מיטן הילכער, מע שטעלט ניט פֿאָר קיין קאָנצערטן, מע מאַכט ניט קיין לאַגער־פֿײַערן, אד"גל. דאָס עסן איז יאָ כּשר למהדרין, יעדער זאָל זיך קענען פֿילן באַקוועם בײַם טיש. נאָך אַ משל פֿון בילאַנצירטקייט: פֿרײַטיק־צו־נאַכטס איז דאָ לעבעדיק געזאַנג בײם שבת־טיש. קודם־כּל זמירות, דערנאָך בענטשן, דערנאָך ייִדיש־געזאַנג ביזן „ווײַסן טאָג אַרײַן“.

טראַדיציאָנעל מיט דעם, וואָס מע היט כּשרות און שבת. מע זאָגט יעדן טאָג אַ שיִעור. מע בויט אַן עירובֿ פֿרײַטיק נאָך מיטאָג. (די לעצטע צוויי – דורך די באַמיִונגען פֿון וואָלונטירן.) נאָר וועלטלעך מיט דעם, וואָס דער תּוכן פֿון די לעקציעס אד"גל איז דורכאויס אַן אָפֿענע, און שטעלט פֿאָר (אוודאי אויף אַ קליינעם מאַסשטאַב) די קולטור־ברירות פֿון טאָג־טעגלעכן לעבן בײַ לײַטן אין אַמעריקע. (דאָס איז דאָך די סתּירה פֿון הײַנטיקן וועלטלעכן ייִדישיזם, נאָר דאָס האָב איך שוין אַרומגערעדט פֿריִער.)

עד כּאן די אַקטיוויטעטן אויף דער ייִדיש־וואָך. אויף אַ פֿולן צײַטפּלאַן קען מען אַ קוק געבן אויף יוגנטרופֿס וועבזײַטל (זע מײַנע ליקנס). המשך – וועגן פֿאַרשידן־מיניקן ייִדיש־וואָך־עולם.

וואָס איז די ייִדיש־וואָך (1)?

מע האָט געבעטן אַ מער קאָנקרעטע באַשרײַבונג פֿון דער ייִדיש־וואָך. אָנהייבן דאַרף מען מיטן פֿאַקט (וואָס איז שוין באַקאַנט בײַ ס´רובֿ אַמעריקאַנער ייִדן, נאָר איבערחזרן שאַט דאָך ניט) אַז זומער־קעמפּס האָבן געשפיִלט גאָר אַ היִשפּע ראָלע אין כּלערליי אַמעריקאַנער ייִדישע באַוועגונען. כ´בין ניט קיין היסטאָריקער און אַוודאי ניט קיין גרויסער קענער פֿון דער אַמעריקאַנער ייִדישער געשיכטע, וועל איך פּשוט זאָגן אַז בדרך־כּלל דאַכט זיך מיר, אַז דעם גרעסטן סוקצעס מיט אַזוינע קעמפּס האָבן תּחילת געפֿונען די לינקע באַוועגונגען. כאָטש די פֿרומע האָבן זיך אויך צוגעכאַפּט צו אַזוינע זומער־קאָלאָניעס, האָט דער מאָדעל זיך גענומען בײַ זיי קודם. (אויב דאָס איז אַ טעות וועט עמעצער זיכער לאָזן מיר וויסן.) ס´איז אַן אינטערעסאַנטע היסטאָירישע איראָניע, אַז גראָד ווען די ייִדישיסטישע קעמפּס האָבן אָנגעהויבן גיין באַרג־אַראָפּ (אין די 70ער און 80ער) האָבן זיך אָנגעהויבן צו צעבליִען די פֿרימערע זומער־לאַגערס. אין דעם פּרט איז כּדאַי צו באַמערקן די נעץ זומערקעמפּס פֿון מײַן באַוועגונג, „מחנה רמה“ פֿון די קאָנסערוואַטיוון, וואָס שטעלט מיט זיך פֿאָר איינע פֿון די זעלטענע סוקצעסן פֿון יענער באַוועגונג. די חרדישע לייענערס פֿון דעם בלאָג, ווי איך (מסתּמא) די וועלטלעכע, ווייסן זיכער וועגן די זומערקעמפּס בײַ יענע גאָר פֿרומע.

דאַרף מען, הייסט עס, פֿאַרשטיין די הײַנטיקע וויכטיקייט פֿון דער ייִדיש־וואָך (כאָטש ס´איז דאָך נאָר אַן איין־וואָכיקע אונטערנעמונג) אין דעם דאָזיקן צוזאַמענהאַנג – ווי אַ טייל פֿון דער פֿאַרצווײַגטער אַמעריקאַנער געשיכטע פֿון ייִדישע זומער־קאָלאָניעס.

מיט וואָס איז די ייִדיש־וואָך ענלעך צו אַנדערע זומערקעמפּס (ייִדיש און גוייִש) און מיט וואָס שיידט זי זיך אונטער? מער אי"ה מאָרגן.

ריש גלותא

איינע פֿון די גרויסע מעלות פֿון ניו־יאָרק איז צו זען ווי פֿאַרשיידענע מיעוטים גלידערן זיך אײַן אין דער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט – כ´מיין לאַוו־דווקא אַסימילירן, פּשוט צוגעבן זייער טעם צום געקעכטס. געפֿאָרן הײַנט מיט דער „עף“־באַן, האָט מיך דערפֿרייט צו הערן ווי דער אונטערבאַן־פֿירער רעדט אַרויס די מעלדונגען מיט אַ שטאַרקן ישׂראלדיקן ריש, דהײַנו:

Stand cleaR of the closing dooRs.

אַ מחייה! איז שוין קלאָר (כאָטש פֿון דעם בזעיר־דאַנפּינדיקער איבערלעבונג) אַז די ישׂראלים ווערן אַן אינטעגראַלן טייל פֿון קולטור־מאָזאַיִק פֿון מײַן שטאָט, און פֿון די עפֿנטלעכע אַנשטאַלטן וואָס זײַנען דערמיט געקניפּט און געבונדן. ווי לאַנג ביז עבֿרית־ווערטער רינען אַרײַן אין ניו־יאָרקער ענגליש?